Bluesky ve Mastodon, merkeziyetsiz sosyal medya platformlarıdır ancak altyapıları, felsefeleri ve kullanıcı deneyimleri açısından bazı önemli farklar vardır. Aşağıda bu iki platformu çeşitli başlıklar altında karşılaştıralım:
1. Temel Altyapı ve Protokol
Özellik
Bluesky
Mastodon
Protokol
AT Protocol (yeni bir protokol, Bluesky tarafından geliştirildi)
ActivityPub (W3C standardı, birçok platform tarafından kullanılıyor)
Merkeziyetsizlik
Kullanıcılar kendi sunucularını barındırabilir, ancak sistem henüz tam anlamıyla dağıtık değil
Federasyon yapısı sayesinde binlerce sunucu birbiriyle iletişim kurabiliyor
2. Kullanıcı Deneyimi
Özellik
Bluesky
Mastodon
Arayüz
Twitter’a çok benzeyen sade bir arayüz
Twitter benzeri ama daha karmaşık; bazı istemciler daha sade, bazıları detaylı
Kullanıcı adı
Kullanıcılar kendi domain adlarını kullanıcı adı olarak kullanabilir (örnek: kullanici.com)
Kullanıcı adları sunucuya bağlıdır (örnek: @kullanici@sunucu.com)
Keşif Özelliği
Henüz sınırlı; algoritmik akış çalışmaları sürüyor
Sunucuya göre değişir, bazıları daha güçlü keşif sistemlerine sahip
3. Topluluk ve Ölçek
Özellik
Bluesky
Mastodon
Kullanıcı Sayısı (2024 sonu tahmini)
5+ milyon civarında
10+ milyon civarında
Topluluk Yapısı
Henüz erken aşamada, daha homojen bir kullanıcı kitlesi
Çok çeşitli topluluklar ve tematik sunucular mevcut
4. Geliştirme ve Açıklık
Özellik
Bluesky
Mastodon
Kaynak Kodu
Açık kaynak, ancak bazı bölümleri hâlâ geliştirme aşamasında
Tamamen açık kaynak, isteyen herkes kendi sunucusunu kurabilir
Sunucu Kurma
Şu an karmaşık ve sınırlı belgeler mevcut
Gelişmiş dökümantasyon ve aktif destek topluluğu var
5. Özelleştirme ve Denetim
Özellik
Bluesky
Mastodon
Filtreleme ve Moderasyon
“Etiketleme hizmetleri” ile kişiselleştirilmiş filtreleme planlanıyor
Her sunucu kendi kurallarını belirliyor; kullanıcılar da içerik filtreleyebiliyor
Fediverse Entegrasyonu
Şu an yok
ActivityPub sayesinde Pixelfed, PeerTube gibi birçok platformla entegre
Sonuç: Kime Ne Uyar?
Bluesky, daha sade, kullanıcı dostu bir deneyim arayan, henüz dağılmamış bir topluluk yapısından faydalanmak isteyen kullanıcılar için uygun olabilir.
Mastodon, daha açık, özelleştirilebilir ve geniş topluluk yapısına sahip bir yapı arayanlar için daha güçlü bir alternatif sunar.
Mastodon (ActivityPub) ile Bluesky (AT Protocol) arasındaki teknik farkları sansür direnci ve merkeziyetsizlik açısından daha derinlemesine inceleyelim:
1. Temel Protokoller: ActivityPub vs AT Protocol
Özellik
Mastodon (ActivityPub)
Bluesky (AT Protocol)
Protokol Türü
Açık, W3C tarafından onaylı standart
Bluesky tarafından geliştirilen özel protokol
Veri Yapısı
JSON tabanlı, çok esnek
Merkle tree yapısı (blockchain’e benzer izlenebilirlik)
Kimlik Sistemi
@kullanici@sunucu formatı
DNS tabanlı kimlikler (@kullanici.com) ve DID (Decentralized ID) desteği
Sunucuya Bağımlılık
Her kullanıcı bir sunucuya bağlıdır
Kullanıcı verisi sunucular arasında taşınabilir (taşınabilir kimlik ve içerik)
2. Sansür Direnci
Alan
Mastodon
Bluesky
Sunucuya bağlı sansür
Her sunucu kendi içeriğini denetler
bsky.app gibi istemciler sansür uygulayabilir
Kullanıcı özgürlüğü
Kendi sunucunu kurabilir, başkalarınınkine geçebilirsin
Aynı şekilde kendi sunucunu kurabilir, kimliğini ve içeriğini taşıyabilirsin
Merkezi sansüre direnç
Yüksek – binlerce sunucu olduğu için tek noktadan sansür zordur
Giderek artıyor – AT Protocol olgunlaştıkça direnç artacak
3. İçerik Dağıtımı ve Keşif
Özellik
Mastodon
Bluesky
Akış (feed)
Zaman akışı, yerel ve birleşik akışlar
Kullanıcı tanımlı özel algoritmalar (örneğin politik filtreler vs. tanımlanabilecek)
Algoritma kontrolü
Yok, sıralama kronolojik
Herkes kendi “feed algoritması”nı yazabilir (filtreleme daha esnek olacak)
Benzer şekilde başka sunucuya veya algoritmaya geçilebilir
Genel Yorum
Mastodon, şu anda daha olgun bir yapıya sahip. ActivityPub, e-posta sistemi gibi çalışır: çok sayıda sunucu, çok sayıda topluluk.
Bluesky ise daha yeni ama teknik olarak çok esnek olacak gibi görünüyor. Kimlik taşınabilirliği ve özelleştirilmiş algoritmalar sayesinde kullanıcıya daha fazla güç vermeyi amaçlıyor.
